న్యూఢిల్లీ: భారత రాజ్యసభ గురువారం మూడు క్రిమినల్ బిల్లులను ఆమోదించింది. భారతీయ న్యాయ (రెండవ) సంహిత, 2023; భారతీయ నాగరిక్ సురక్ష (రెండవ) సంహిత, 2023; మరియు భారతీయ సాక్ష్య (రెండవ) బిల్లు, 2023 లను ఐపీసీ, సీఆర్పీసీ చట్టం స్థానంలో కొత్తగా తీసుకొచ్చారు. ఈ బిల్లులను లోక్‌సభ గతంలో ఆమోదించింది.

భారతీయ న్యాయ సంహితలో 358 సెక్షన్‌లు ఉంటాయి (IPCలోని 511 సెక్షన్‌లకు బదులుగా). బిల్లులో మొత్తం 20 కొత్త నేరాలను చేర్చగా, వాటిలో 33 మందికి జైలు శిక్షను పెంచారు. 83 నేరాల్లో జరిమానా మొత్తాన్ని పెంచగా, 23 నేరాల్లో తప్పనిసరి కనీస శిక్షను ప్రవేశపెట్టారు. ఆరు నేరాలకు సమాజ సేవను పెనాల్టీగా ప్రవేశపెట్టారు. 19 సెక్షన్లను రద్దు చేశారు.

భారతీయ న్యాయ సంహిత ముఖ్యాంశాలు:

మహిళలు మరియు పిల్లలపై నేరాలు

*లైంగిక నేరాలను ఎదుర్కోవడానికి భారతీయ న్యాయ సంహిత 'మహిళలు మరియు పిల్లలపై నేరాలు' పేరుతో కొత్త అధ్యాయాన్ని ప్రవేశపెట్టింది.

* 18 ఏళ్ల లోపు మహిళలపై అత్యాచారాలకు సంబంధించిన నిబంధనలలో మార్పులను ఈ బిల్లు ప్రతిపాదిస్తోంది.

* మైనర్ మహిళలపై సామూహిక అత్యాచారానికి సంబంధించిన నిబంధన పోక్సోకు అనుగుణంగా ఉంటుంది.

* 18 ఏళ్ల లోపు బాలికల విషయంలో జీవిత ఖైదు లేదా మరణశిక్ష విధించే నిబంధనను రూపొందించారు.

*సామూహిక అత్యాచారానికి సంబంధించిన అన్ని కేసుల్లో 20 ఏళ్ల జైలు శిక్ష లేదా జీవిత ఖైదు విధించే నిబంధనను పొందుపరిచారు.

*18 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్న మహిళపై సామూహిక అత్యాచారం యొక్క కొత్త నేర విభాగాన్ని ప్రకటించారు.

*వివాహం చేసుకోవాలనే నిజమైన ఉద్దేశం లేకుండా మోసపూరితంగా లైంగిక సంపర్కంలో పాల్గొనడం లేదా పెళ్లి చేసుకుంటానని వాగ్దానం చేసే వ్యక్తుల కోసం లక్ష్యంగా ఉన్న జరిమానాలను అందిస్తుంది.

తీవ్రవాదం

* భారతీయ న్యాయ సంహితలో తొలిసారిగా ఉగ్రవాదాన్ని నిర్వచించారు.

* ఇది శిక్షార్హమైన నేరంగా పరిగణించబడింది.

* వివరణ: భారతీయ న్యాయ సంహిత 113. (1) "భారతదేశంలోని ఐక్యత, సమగ్రత, సార్వభౌమాధికారం, భద్రత లేదా ఆర్థిక భద్రత లేదా సార్వభౌమాధికారానికి హాని కలిగించే ఉద్దేశ్యంతో లేదా భారతదేశంలో లేదా ఏదైనా విదేశీ దేశంలోని ప్రజలలో లేదా ప్రజలలో ఏదైనా వర్గానికి భయోత్పాతాన్ని కలిగించే లేదా వ్యాప్తి చేసే ఉద్దేశ్యంతో, బాంబులు, డైనమైట్, పేలుడు పదార్థాలు, విషవాయువులు, అణుబాంబులు ఉపయోగించి ఏదైనా వ్యక్తి లేదా వ్యక్తులకు మరణాన్ని కలిగించే ఉద్దేశ్యంతో ఏదైనా చర్యకు పాల్పడితే, ఆస్తులకు నష్టం కలిగించడం లేదా కరెన్సీని తయారు చేయడం లేదా అక్రమంగా రవాణా చేయడం లేదా ఉగ్రవాద చర్యలకు పాల్పడడం’’

* తీవ్రవాద చర్యలకు మరణశిక్ష లేదా పెరోల్ లేకుండా జీవిత ఖైదు.

*ఉగ్రవాద నేరాల శ్రేణి కూడా ప్రవేశపెట్టబడింది.

*ప్రజా సౌకర్యాలు లేదా ప్రైవేట్ ఆస్తులను ధ్వంసం చేయడం నేరం. ఇలాంటి సమాజానికి నష్టం కలిగించే చర్యలు కూడా ఈ విభాగం కింద కవర్ చేయబడతాయి.

వ్యవస్థీకృత నేరం

*వ్యవస్థీకృత నేరాలకు సంబంధించిన కొత్త క్రిమినల్ విభాగం జోడించారు.

*భారతీయ న్యాయ సంహిత 111లో మొదటిసారిగా వ్యవస్థీకృత నేరం నిర్వచించబడింది.

*సిండికేట్‌లు చేసే చట్టవ్యతిరేక కార్యకలాపాలను శిక్షార్హులుగా మార్చారు.

* కొత్త నిబంధనలలో సాయుధ తిరుగుబాటు, విధ్వంసక కార్యకలాపాలు, వేర్పాటువాద కార్యకలాపాలు లేదా భారతదేశ సార్వభౌమత్వం, ఐక్యత మరియు సమగ్రతకు ముప్పు కలిగించే ఏదైనా చర్య ఉన్నాయి.

* చిన్న వ్యవస్థీకృత నేరాలు కూడా నేరంగా పరిగణించబడ్డాయి, గరిష్టంగా 7 సంవత్సరాల జైలు శిక్ష విధించబడుతుంది. దీనికి సంబంధించిన నిబంధనలు సెక్షన్ 112లో ఉన్నాయి. 

* ఆర్థిక నేరాలు కూడా ఇలా నిర్వచించబడ్డాయి: కరెన్సీ నోట్లు, బ్యాంకు నోట్లు మరియు ప్రభుత్వ స్టాంపులను ట్యాంపరింగ్ చేయడం, ఏదైనా పథకం అమలు చేయడం లేదా ఏదైనా బ్యాంకు లేదా ఆర్థిక సంస్థలో అపహరించడం వంటి చర్యలను పేర్కొన్నారు.

* వ్యవస్థీకృత నేరాలలో, ఒక వ్యక్తి హత్య చేయబడితే, నిందితుడికి మరణశిక్ష లేదా జీవిత ఖైదు విధించవచ్చు.

*, ఇలాంటి కేసుల్లో రూ. 10 లక్షల కంటే తక్కువ కాకుండా జరిమానా కూడా విధించబడుతుంది.

* వ్యవస్థీకృత నేరాలకు సహకరించే వారికి కూడా శిక్ష విధిస్తారు.

ఇతర ముఖ్యమైన నిబంధనలు

*మాబ్ లిన్చింగ్‌పై కొత్త నిబంధన: జాతి, కులం, కమ్యూనిటీ మొదలైన వాటి ఆధారంగా చేసిన హత్యలకు సంబంధించిన నేరంపై కొత్త నిబంధన చేర్చబడింది, దీనికి జీవిత ఖైదు లేదా మరణశిక్ష విధించబడుతుంది.

* స్నాచింగ్‌కు సంబంధించిన కొత్త నిబంధన కూడా చేర్చారు.

* సమీప వైకల్యం లేదా శాశ్వత వైకల్యానికి దారితీసే తీవ్రమైన గాయాలకు ఇప్పుడు మరింత తీవ్రమైన జరిమానాలు ఉంటాయి.

బాధితుడు-కేంద్రీకృతమైనవి

* నేర న్యాయ వ్యవస్థలో బాధితుల-కేంద్రీకృత సంస్కరణలు 3 ముఖ్య లక్షణాలను కలిగి ఉన్నాయి:

1. భాగస్వామ్య హక్కు (బాధితుడు తన అభిప్రాయాలను వ్యక్తం చేసే అవకాశం, BNSS 360)

2. సమాచార హక్కు (BNSS సెక్షన్ 173, 193 మరియు 230)

3. నష్టానికి పరిహారం పొందే హక్కు

మరియు ఈ మూడు ఫీచర్లు కొత్త చట్టాలలో నిర్ధారించారు.

* సున్నా ఎఫ్‌ఐఆర్ దాఖలు చేసే పద్ధతి సంస్థాగతీకరించబడింది (BNSS 173)

నేరం జరిగిన ప్రాంతంతో సంబంధం లేకుండా ఎక్కడైనా ఎఫ్‌ఐఆర్ నమోదు చేయవచ్చు.

* బాధితుల సమాచార హక్కు

- ఎఫ్‌ఐఆర్ కాపీని ఉచితంగా పొందే హక్కు బాధితుడికి ఉంది.

- 90 రోజుల్లోగా దర్యాప్తులో పురోగతి గురించి బాధితులకు తెలియజేయాల్సి ఉంటుంది.

- తప్పనిసరి నిబంధన ద్వారా బాధితులకు వారి కేసు వివరాల గురించి సమాచారం పొందే ముఖ్యమైన హక్కును అందిస్తుంది. పోలీసు నివేదికలు, ఎఫ్‌ఐఆర్‌లు, సాక్షుల వాంగ్మూలాలు మొదలైనవి.

- విచారణ మరియు విచారణ యొక్క వివిధ దశలలో బాధితులకు సమాచారం అందించడానికి నిబంధనలు చేర్చారు.

రాజద్రోహం

*విద్రోహం - విద్రోహం పూర్తిగా తొలగించారు.

* భారతీయ న్యాయ సంహిత సెక్షన్ 152 ప్రకారం నేరం: వేర్పాటువాద కార్యకలాపాల మనోభావాలను ప్రోత్సహించడం. భారతదేశ సార్వభౌమాధికారం లేదా ఐక్యత మరియు సమగ్రతను బెదిరించడం.

* IPC సెక్షన్ 124A "ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా" మాట్లాడం నేరం. కానీ భారతీయ న్యాయ సంహిత సెక్షన్ 152 "భారత సార్వభౌమాధికారం లేదా ఐక్యత మరియు సమగ్రత" గురించి భరోసా ఇచ్చారు.

* IPCలో 'ఉద్దేశం లేదా ప్రయోజనం' ప్రస్తావన లేదు. కానీ కొత్త చట్టంలో దేశద్రోహం  నిర్వచనంలో 'ఉద్దేశం' ప్రస్తావన ఉంది. ఇది భావప్రకటనా స్వేచ్ఛకు భద్రతను అందిస్తుంది.

* ఇప్పుడు ద్వేషం, ధిక్కారం వంటి పదాలను తొలగించారు, వాటి స్థానంలో 'సాయుధ తిరుగుబాటు, విధ్వంసక కార్యకలాపాలు మరియు వేర్పాటువాద కార్యకలాపాలు' వంటి పదాలను చేర్చారు.

భారతీయ నాగ్రిక్ సురక్ష సంహితలో 531 విభాగాలు ఉంటాయి (CrPCలోని 484 విభాగాల స్థానంలో). బిల్లులో మొత్తం 177 నిబంధనలు మార్చబడ్డాయి. తొమ్మిది కొత్త సెక్షన్లతో పాటు 39 కొత్త సబ్ సెక్షన్లు జోడించారు. ముసాయిదా చట్టం 44 కొత్త నిబంధనలు మరియు స్పష్టీకరణలను జోడించారు. 35 విభాగాలకు టైమ్‌లైన్‌లు జోడించారు. 35 ప్రదేశాలలో ఆడియో-వీడియో సదుపాయాన్ని జోడించారు. బిల్లులో మొత్తం 14 సెక్షన్లను రద్దు చేసి తొలగించారు.

భారతీయ సాక్ష్యా అధినియం 170 నిబంధనలను కలిగి ఉంటుంది. (అసలు 167 నిబంధనలకు బదులుగా), మొత్తం 24 నిబంధనలు మార్చబడ్డాయి. రెండు కొత్త నిబంధనలు మరియు ఆరు ఉప-నిబంధనలు జోడించారు. ఆరు నిబంధనలను రద్దు చేశారు.

భారతదేశంలో ఇటీవలి నేర న్యాయ సంస్కరణ ప్రాధాన్యతలలో గణనీయమైన మార్పును ఇది సూచిస్తుంది. మహిళలు, పిల్లలు మరియు దేశంపై నేరాలను ప్రాధ్యన్యతగా అగ్రభాగంలో చేర్చారు.  ఇది సాధారణ పౌరుల అవసరాల కంటే దేశద్రోహం,  ఖజానా నేరాల వంటి ఆందోళనలు ఎక్కువగా ఉన్న వలసవాద-యుగం చట్టాలకు పూర్తి విరుద్ధంగా కొత్త చట్టాలను తీసుకొచ్చారు.